Przymusowa restrukturyzacja (ang. resolution) to narzędzie, które działa jak awaryjny hamulec bezpieczeństwa i uruchamiane jest tylko wtedy, gdy wyczerpane zostaną inne możliwości ratowania banku.
Kryzys finansowy z lat 2007-2009 obnażył liczne słabości europejskiego sektora bankowego – od niedostatecznego poziomu kapitału i niestabilnych źródeł finansowania, przez niewłaściwe praktyki zarządzania ryzykiem, po nadmiernie złożone modele biznesowe. Ujawnił również skalę zagrożenia stwarzanego przez instytucje, które przerastają gospodarki swoich krajów, zyskując status „zbyt dużych, by upaść”. Kryzys, początkowo związany z utratą płynności i wypłacalności, szybko przerodził się w kryzys zadłużenia, szczególnie dotkliwy w państwach peryferyjnych UE – Grecji, Cyprze, Włoszech, Hiszpanii i Portugalii. Szacuje się, że fiskalny koszt bezpośrednich działań ratunkowych w latach 2007-2009 wyniósł średnio około 5% unijnego PKB.
Doświadczenia te skłoniły państwa członkowskie UE do wniosku, że upadłość największych banków mogłaby wywołać katastrofalne skutki gospodarcze w skali całej Wspólnoty. Postanowiono więc opracować mechanizmy zapobiegające podobnym sytuacjom w przyszłości. Komisja Europejska przyjęła zasadę, że ratowanie tego typu instytucji nie powinno odbywać się kosztem podatników, a ciężar odpowiedzialności powinien w pierwszej kolejności spoczywać na właścicielach, a następnie na wierzycielach takich podmiotów. W efekcie 15 maja 2014 roku uchwalono dyrektywę Bank Recovery and Resolution Directive (BRRD), zobowiązującą państwa członkowskie do wyposażenia organów krajowych w narzędzia umożliwiające przeprowadzenie procesu resolution. Polska wdrożyła ją formalnie przez ustawę w 2016 roku – w Polsce funkcję tę pełni Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG).
Przymusowa restrukturyzacja (ang. resolution) to proces interwencji prowadzony w sytuacji, gdy bank znajduje się na skraju niewypłacalności lub już ją utracił, a tradycyjne działania naprawcze nie są w stanie przywrócić jego stabilności. Zamiast dopuszczać do niekontrolowanej upadłości, która mogłaby doprowadzić do przerwania kluczowych usług finansowych i poważnych zakłóceń w gospodarce, organy resolution wdrażają planowane i skoordynowane działania mające na celu utrzymanie krytycznych funkcji banku, takich jak obsługa płatności, przyjmowanie i prowadzenie depozytów czy zapewnienie dostępu do finansowania przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych.
Podstawowym celem przymusowej restrukturyzacji jest ochrona stabilności systemu finansowego, ograniczenie efektu domina wśród innych instytucji oraz zminimalizowanie kosztów ponoszonych przez podatników. Realizuje się to poprzez zastosowanie mechanizmów takich jak przejęcie przez inny podmiot, wydzielenie zdrowych aktywów do tzw. „dobrego banku” (good bank), sprzedaż części działalności czy konwersję długu na kapitał (bail-in). Kluczową zasadą jest, aby straty w pierwszej kolejności ponosili akcjonariusze, a następnie wierzyciele, przy zachowaniu ochrony depozytów gwarantowanych.
Przymusowa restrukturyzacja opiera się na wcześniej przygotowanych planach resolution, które uwzględniają specyfikę danego banku oraz przewidują różne scenariusze kryzysowe. Dzięki temu proces ten może zostać wdrożony szybko, w sposób uporządkowany, bez zakłócania ciągłości działania podstawowych usług finansowych i przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka systemowego w całej gospodarce.
Ustawa o BFG określa trzy warunki, których łączne spełnienie stanowi podstawę do wszczęcia procedury resolution:
1. Bank jest zagrożony upadłością,
2. Brak jest realnych działań rynkowych lub nadzorczych, które mogłyby w rozsądnym czasie przywrócić jego stabilność,
3. Wszczęcie restrukturyzacji leży w interesie publicznym.
Nadrzędną zasadą procedury resolution jest nieodwracalność podjętych działań. Oznacza to, że nawet jeśli sąd administracyjny uzna decyzję o wszczęciu restrukturyzacji za wadliwą, nie wpływa to na ważność już dokonanych czynności prawnych takich jak przeniesienie aktywów czy depozytów, a także emisja nowych instrumentów w ramach mechanizmu bail-in. Dzięki temu inwestor przejmujący bank ma pewność prawną, bez której nie podjąłby się udziału w procesie.
Resolution to narzędzie, które działa jak awaryjny hamulec bezpieczeństwa i uruchamiane jest tylko wtedy, gdy wyczerpane zostaną inne możliwości ratowania banku. Chroni środki obywateli, zapewnia ciągłość funkcji krytycznych, przerzuca koszty na właścicieli i wierzycieli, a nie na podatników. Dzięki nieodwracalności decyzji oraz zasadzie no creditor worse off utrzymuje się stabilność systemu finansowego i zaufanie rynków nawet w warunkach kryzysu.
